ترمومتر لیزری چیست و چگونه کار می کند؟ + معرفی برندهای معروف ترمومتر لیزری
در دنیای امروزی، اندازه گیری دمای اجسام بدون تماس مستقیم، به لطف پیشرفت های تکنولوژی بسیار آسان شده است. ترمومتر لیزری یکی از ابزارهای پرکاربرد در صنایع مختلف، آزمایشگاه ها، پزشکی و حتی مصارف خانگی است. در این مقاله، به طور کامل بررسی خواهیم کرد که ترمومتر لیزری چیست، چگونه کار می کند، و همچنین معرفی بهترین برندهای ترمومتر لیزری را ارائه خواهیم داد.
ترمومتر لیزری چیست؟
ترمومتر لیزری (Infrared Thermometer) یا دماسنج مادون قرمز، ابزاری برای اندازه گیری دمای سطوح بدون تماس مستقیم است. این دستگاه با استفاده از اشعه مادون قرمز دمای سطح جسم را در کسری از ثانیه اندازه گیری کرده و بر روی نمایشگر دیجیتال خود نمایش می دهد.
از آنجایی که این دستگاه ها دمای اجسام را بدون تماس فیزیکی اندازه می گیرند، به آن ها دماسنج های غیرتماسی نیز گفته می شود.
ترمومتر لیزری چگونه کار می کند؟
ترمومترهای لیزری با دریافت انرژی مادون قرمز ساطع شده از سطح اجسام، دمای آن را اندازه گیری می کنند. در این فرایند:
- پرتو لیزری محل دقیق هدف را نشان می دهد (برای هدف گیری).
- سنسور مادون قرمز انرژی حرارتی را تشخیص می دهد.
- دستگاه با استفاده از فرمول های حرارتی، دما را محاسبه و روی صفحه دیجیتال نمایش می دهد.
نکته: خود پرتو لیزری دما را اندازه نمی گیرد؛ فقط برای هدف گیری دقیق به کار می رود. دمای واقعی از طریق سنسور IR محاسبه می شود.
کاربردهای ترمومتر لیزری در صنایع مختلف
ترمومتر لیزری یا دماسنج مادون قرمز به دلیل قابلیت اندازه گیری دما بدون تماس مستقیم، در بسیاری از حوزه ها جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. در ادامه با مهم ترین کاربردهای ترمومتر لیزری در صنایع گوناگون آشنا می شویم:
- ترمومتر لیزری در پزشکی
در حوزه پزشکی، به ویژه در دوران همه گیری ویروس کرونا، استفاده از دماسنج لیزری بدن برای اندازه گیری سریع و غیرتماسی تب، رایج شد. مزیت اصلی این نوع دماسنج در پزشکی:
- اندازه گیری سریع دمای پیشانی یا گوش بدون تماس
- پیشگیری از انتقال بیماری
- مناسب برای استفاده در مطب ها، بیمارستان ها، فرودگاه ها و مدارس
- کاربرد ترمومتر لیزری در صنایع غذایی
در صنعت غذا، کنترل دقیق دما یکی از الزامات ایمنی است. دماسنج های لیزری مواد غذایی در موارد زیر کاربرد دارند:
- بررسی دمای یخچال ها و سردخانه ها
- کنترل دمای پخت در آشپزخانه های صنعتی
- اندازه گیری دمای سطح گوشت یا مواد غذایی در رستوران ها و کترینگ ها
- اطمینان از رعایت استانداردهای HACCP
- ترمومتر لیزری در تعمیر خودرو و مکانیک
در مکانیکی و تعمیر خودرو، بررسی دمای برخی قطعات به صورت ایمن و سریع اهمیت بالایی دارد.
کاربردهای رایج شامل:
- سنجش دمای موتور و مایع خنک کننده
- بررسی دمای دیسک ترمز
- کنترل گرمای گیربکس یا سیستم اگزوز
- بررسی عملکرد سیستم تهویه خودرو
- استفاده از ترمومتر لیزری در الکترونیک و IT
در تجهیزات الکترونیکی، گرمای بیش ازحد می تواند باعث خرابی قطعات شود. دماسنج مادون قرمز دیجیتال برای کنترل حرارت در این موارد کاربردی است:
- اندازه گیری دمای پردازنده ها و چیپ ها
- بررسی گرمای باتری ها و آداپتورها
- شناسایی نقاط داغ (Hot Spots) در بردهای الکترونیکی
- مناسب برای تکنسین های IT و تعمیرکاران لپ تاپ و موبایل
جمع بندی کاربردهای دماسنج لیزری:
| زمینه کاربرد | مثال ها |
| پزشکی | پیشانی، گوش، کنترل تب در مراکز عمومی |
| غذایی | کنترل یخچال، مواد اولیه، دمای طبخ |
| خودرو | موتور، ترمز، سیستم تهویه |
| الکترونیک | مدارها، CPU، تجهیزات حساس |
- ساختمان و تأسیسات: بررسی عایق کاری، شناسایی نقاط نشت حرارتی
مزایای استفاده از ترمومتر لیزری
- بدون تماس فیزیکی: برای سطوح داغ یا خطرناک بسیار ایمن است.
- سرعت بالا: دما را در کمتر از یک ثانیه اندازه گیری می کند.
- دقت بالا: مناسب برای مصارف صنعتی و علمی
- قابل استفاده در محیط های دور از دسترس: مانند تجهیزات چرخان یا مناطق آلوده
نحوه استفاده صحیح از ترمومتر لیزری (راهنمای دقیق برای اندازه گیری دما)
اگر می خواهید از ترمومتر لیزری یا دماسنج مادون قرمز به درستی استفاده کنید و اندازه گیری دقیقی از دمای سطح اجسام داشته باشید، رعایت نکات فنی زیر ضروری است:
1. رعایت فاصله مناسب تا هدف (Distance to Spot Ratio)
هر ترمومتر لیزری دارای نسبت فاصله به نقطه (D:S) مشخصی است. این نسبت تعیین می کند که در چه فاصله ای، چه اندازه از سطح هدف را پوشش می دهد. مثلاً نسبت 12:1 یعنی در فاصله ۱۲ سانتی متر، دماسنج مساحت ۱ سانتی متری از سطح را اندازه گیری می کند. برای دقت بالا، همیشه در فاصله ای قرار بگیرید که دستگاه برای آن طراحی شده است.
2. تمیز بودن سطح جسم هدف
گرد و غبار، روغن، رطوبت یا بازتاب نور شدید روی سطح هدف می تواند دقت خوانش دمای ترمومتر لیزری را کاهش دهد. برای اندازه گیری دقیق، اطمینان حاصل کنید که سطح جسم تمیز و مات باشد.
3. توجه به دمای محیط
دماسنج های مادون قرمز ممکن است تحت تأثیر تغییرات دمایی شدید محیطی قرار بگیرند. اگر دستگاه از محیط سرد به گرم یا بالعکس منتقل شده است، اجازه دهید تا چند دقیقه با محیط جدید سازگار شود، سپس اقدام به اندازه گیری کنید.
4. تنظیم درست ضریب تابش (Emissivity)
برخی ترمومترهای لیزری پیشرفته دارای قابلیت تنظیم امسیویتی (Emissivity) هستند. این ضریب تعیین می کند که دستگاه چگونه انرژی مادون قرمز بازتاب شده از سطح را تفسیر کند.
- سطوح مات (مانند چوب یا پوست انسان): ضریب بالا (حدود 0.95)
- سطوح براق یا فلزی: ضریب پایین تر (مثلاً 0.3 تا 0.5)
تنظیم صحیح این مقدار، یکی از مهم ترین عوامل افزایش دقت دماسنج لیزری است.
معرفی برندهای معروف ترمومتر لیزری
در بازار ایران و جهان، برندهای متعددی در زمینه تولید ترمومترهای لیزری فعال هستند. در ادامه چند برند معتبر و پرفروش معرفی می شود:
- Fluke (فلوک) – ساخت آمریکا
برند Fluke یکی از شناخته شده ترین نام ها در زمینه ابزارهای اندازه گیری صنعتی است. ترمومترهای لیزری این برند دقت بالا، عمر طولانی و قابلیت های پیشرفته ای دارند.
- Bosch (بوش) – ساخت آلمان
بوش در زمینه ابزار دقیق نیز عملکردی قدرتمند دارد. دماسنج های لیزری بوش معمولاً برای کاربردهای صنعتی و ساختمانی طراحی شده اند.
- UNI-T (یونیتی) – ساخت چین
برند UNI-T با قیمت مناسب و دقت قابل قبول، انتخابی محبوب در بازار ایران است. مدل های آن تنوع زیادی دارد و برای کاربران خانگی و نیمه حرفه ای مناسب هستند.
- Beurer (بیورر) – ساخت آلمان
اگر هدف شما اندازه گیری دمای بدن است، برند بیورر یکی از برندهای خوش نام در زمینه تجهیزات پزشکی و خانگی است.
- Extech – ساخت آمریکا
از دیگر برندهای معتبر که مدل های صنعتی حرفه ای ارائه می دهد، برند Extech است. این برند زیرمجموعه FLIR می باشد و برای کارهای دقیق مهندسی توصیه می شود.
نکات مهم در خرید ترمومتر لیزری
اگر قصد خرید ترمومتر لیزری دارید، بهتر است به نکات زیر توجه کنید:
- نسبت فاصله به نقطه (D:S) هر چه این عدد بالاتر باشد، دقت بیشتر در فواصل دور فراهم می شود.
- دامنه دمایی قابل اندازه گیری
- نوع استفاده: خانگی، پزشکی، صنعتی یا آزمایشگاهی
- صفحه نمایش دیجیتال و نور پس زمینه
- قابلیت ذخیره داده و اتصال به موبایل یا کامپیوتر (در مدل های حرفه ای)
جمع بندی: چرا شناخت ترمومتر لیزری اهمیت دارد؟
با توجه به نیاز روزافزون به اندازه گیری دمای سریع و بدون تماس در بسیاری از حوزه ها، داشتن دانش کافی درباره عملکرد و برندهای معتبر ترمومتر لیزری اهمیت زیادی دارد. شناخت عملکرد این دستگاه و انتخاب مدل مناسب، می تواند به افزایش ایمنی، دقت در فرآیندها، و صرفه جویی در زمان کمک کند.
