شناخت راهکار های ارتقاء ایمنی در رادیوگرافی :

تست رادیوگرافی یکی از آزمونهای غیر مخرب با کاربرد بسیار وسیع در صنایع و به خصوص صنایع هوایی، برای اطمینان از ارتقای کیفیت محصول می باشد. برای اجرای تست رادیوگرافی سه منبع تولید پرتو وجود دارد که شامل موارد زیر است.

 پرتو ایکس :

اشعه ایکس را نمی توان با چشم در مرحله اول رویت نمود و این اشعه با طول موج کوتاه و بلند می باشد.

پرتو گاما:

به وسیله تجزیه هسته رادیواکتیو بوجود می آید که باعث آزاد شدن ذرات آلفا و بتا و گاما می شود. این اشعه از رادیو اکتیو هایی مانند تولیوم ۱۷۰ و هلیم ۷۵ و ایریدیم ۱۹۲ و سزیم ۱۳۷ و کبالت ۶۰ ساطع می شود و می توان از آنها برای نفوذ در فولادهایی با ضخامت ۲۰۰ میلیمتر استفاده کرد.

شتاب دهنده ها:

یکی دیگر از منابع پرتو ایکس، شتاب دهنده ها می باشند که انرژی آنها بیشتر، و از مرتبه MEV هستند و به لحاظ عمق نفوذ از سایر منابع دیگر زیاد تر است. به گونه ای که می توان حدود ۵۰۰ میلیمتر فولاد را بوسیله آنها آزمون رادیو گرافی نمود.

موارد مضر در استفاده از دستگاه تست رادیوگرافی:

در بحث ایمنی در رادیوگرافی مواردی که هنگام استفاده از دستگاه تست رادیوگرافی مضر خواهد بود، به شرح زیر است:

• افزایش سطح پرتوهای یونیزان
• افزایش گازهای مضر هوای محیط کار مخلوط در هوا که شامل ازن، اکسید ازت و ازت که در هوا تحت تاثیر پرتو یونیزان به وجود می آید.
• مقدار افزایش ولتاژ در مدارهای الکتریکی تجهیزات مورد استفاده
• نکات ایمنی در برابر آتش سوزی که برای حفظ و نگهداری فیلمهای رادیوگرافی به کار می رود
• سرب که برای حفاظت از اشعه مستقیم و پراکنده و برای نشان گذاری روی فیلمها بکار می رود.

نکته دیگر در بحث ایمنی در رادیوگرافی این است که هنگام کار با دستگاههای ثابت اگر حفاظت کارکنان مناسب نباشد در حین ورود به اتاق کار (کابین) با دستگاههای رادیوگرافی که روشن شده اند برخورد کرده و ممکن است بر اثر سانحه سیستم پرتو کاری خراب شده و باعث نشت پرتو شود. در موقع کار روی تجهیزاتی که خراب باشند و در مواقعی که سیمهای الکتریکی اشکال فنی دارند و یا حتی سیمهای اتصال زمین صدمه دیده باشند جزء موارد احتمال بروز خطر و عدم ایمنی در رادیوگرافی محسوب می شوند.

شرایط نگهداری فیلمهای رادیوگرافی:

نکته دیگری که جزو موارد ایمنی در رادیوگرافی محسوب می شود، نحوه نگهداری از فیلمهای رادیوگرافی است.

فیلمهای رادیوگرافی بایستی در بسته بندی اولیه در اتاقهایی که دارای تهویه هستند و درجه حرارت بین ۱۴ الی ۲۲ درجه و رطوبت ۵۰ الی ۷۰ درصد دارند، نگهداری شود. جعبه های فیلمها که سطح مقطع کمتری دارند در روی قفسه ودور از نور قرار گیرد و این قفسه ها باید حداقل یک متر از دستگاههای حرارتی و نیم متر از سطح زمین فاصله داشته باشند. لازم به توضیح است که اتاق ظهور که در آن فبلم های مورد استفاده توسط داروهای ظهور و ثبوت ظاهر می شوند، بایستی نزدیک اتاق عملیات باشد.

راه های حفظ ایمنی در رادیوگرافی مقابل اشعه های مضر:

دستگاههای حفاظتی باید حفاظت از اشعه اولیه و ثانویه رادیوگرافی را تأمین کنند. (اشعه اولیه از تیوب ساطع می شود و اشعه ثانویه همان back scatter می باشد.)

ایمنی افرادی که با دستگاه کار می کنند یکی از مهم ترین موارد ایمنی در رادیوگرافی محسوب می شود. افرادی که بصورت موقت ویا زمان طولانی در اتاقهای مجاور قرار دارند باید مورد حفاظت قرار گیرند.

افرادی که در محیطهای مجاور زندگی می کنند باید حغاظت شوند

باید پرتوها بعد از حفاظت به گونه ای ضعیف شده باشند که اثر خود را از دست داده باشند و این ایمنی در رادیوگرافی باید برای هفته کاری تأمین شود. در هفته باید مقدار دز دریافتی از 40 میلی رونتگن بیشتر نشود. هر نقطه از اتاقهای مجاور برای اشعه ضعیف شده باید حفاظت شوند که در هفته بیشتر از 4 میلی رونتگن نباشد.

در موقع پرتو نگاری در تست رادیوگرافی، برای حفاظت تابشی محلی اپراتور بایستی درب بسته باشد. میزان پرتودر هر ساعت در محل کار اپراتور نباید از ۰٫۰۳ میلی رونتگن در ساعت بیشتر باشد.

مواد ساختمانی که برای دستگاههای حفاظت شده ثابت، بکار برده می شود مانند بتن، گچ، اکسید باریم، آجر، سنگ، فولاد و سرب می باشد.

برای دستگاههای حفاظت شده مستقیم (که بطور مستقیم تحت تشعشع قرار می گیرند) باید با لاستیکها و شیشه هایی با پوشش سربی ساخته شوند. روی مناطقی که برای حفاظت آن محلها با سرب و گچ اکسید باریم پوشیده شده است، باید پوششی از رنگ و یا لایه ای از چوب بصورت یکنواخت بر روی سطح و لبه های آن بکار برده شود.

کار با دستگاههای رادیوگرافی سیار در فضاهای باز:

برای اجرای تست باید محیط مربوطه محصور شود و تابلوهای “ورود ممنوع، خطر اشعه پرتو نگاری” در محل قرار گیرد.

پرسنل پرتو کار بایستی از محل کار پرتونگاری حداقل به اندازه ۱۵ متر دور شوند. زیرا برای قطعات در صنایع هواپیماسازی بیشتر از ۶۰ کیلوولت استفاده نمی شود. بنابراین ۱۵ متر کافی می باشد. اگر بیش از ۶۰ کیلو ولت مورد نیاز باشد، حفاظت سربی و حفاظت اکسید باریم در برابر پرتو اولیه و ثانویه حتما احتیاج خواهد بود.

در هر زمان که عمل پرتو نگاری در تست رادیوگرافی انجام می گیرد، دز محیط باید اندازه گیری شود. ولی اگر در همان محیط برای بار دوم عمل پرتونگاری صورت می گیرد، لازم نیست دز محیط انداه گیری شود.

پرده های سربی به ارتفاع ۲ متر و عرض آن به اندازه ای که دو نفر بتوانند در آن قرار گیرند وجود دارند و برای پرتو کاری سیار بکار می روند. در محل هایی که نمی توان پرده سربی بکار برد، باید طول کابل تیوب بیش از ۵۰ متر باشد.

کار در کارگاهها فقط با محفاظت کردن و محصور کردن دستگاه تست رادیوگرافی مجاز است. بنابراین بایستی از پرده های سربی که تمام اشعه پرتونگاری را جذب کنند استفاده کرد و یا تا حدی که لازم است (0.03 میلی رونتگن) پایین آورده شوند.

وسایل مورد نیاز آتش نشانی در آزمایشگاه تست رادیوگرافی:

وسایل و لوازمی که می توانند نقش مهمی در برابر آتش سوزی و بحث ایمنی در رادیوگرافی داشته باشند عبارتند از:

• کپسول آتش نشانی کفی
• کپسول آتش نشانی گاز کربنیک
• مخزن ماسه

نکته: موقعی که در محوطه آزمایشگاه آتش سوزی بوجود آید، بایستی دستگاه تست رادیوگرافی خاموش شود وشبکه های کلید برق قطع شود. برای خاموش کردن دستگاههای الکتریکی فقط از گاز کربنیک استفاده شود. برای خاموش کردن مواد سوختنی و سخت به جز تیتانیوم و منیزیم، از کف استفاده می شود و برای این دو فلز از ماسه استفاده می شود.

جدول ضخامت دیواره سربی:

برای ساخت حفاظ سربی علاوه بر سرب می توان از گچ اکسید باریم بتن ، بتن باریت ، آجر، دیوار سنگی و فولاد استفاده کرد. (طبق جدول زیر)

روش های پرتونگاری :

• رادیوگرافی
• رادیوالکتروگرافی
• رادیوسکوپی

عوامل موثر در کیفیت تصویر:

• ضخامت قطعه
• ترکیب شیمیایی قطعه
• چگالی قطعه
• نوع فیلم
• پروسه تکنولوژيکی يک کنترل راديوگرافی
• تهیه مدارک و استانداردهای پروسه تکنولوژیکی
• تحویل قطعات برای تست رادیوگرافی مطابق با مدارک
• آماده کردن قطعات برای تست رادیوگرافی (تمیزکاری – نشان گذاری – نصب برروی میز کار – اندازه گیری ضخامت قطعه…)
• اشعه دادن قطعه
•  ظهور فیلم
• تفسیر فیلم رادیوگرافی
• تنظیم نتایج کنترل