این مطلب به معرفی اصول بازرسی جوش اختصاص داده شده است. همانطور که اطلاع دارید، جوشکاری به عنوان یکی از روش‌های اصلی اتصال قطعات فلزی در صنایع مختلف، نقشی حیاتی ایفا می‌کند. از آنجایی که اتصالات جوشکاری شده می‌توانند تحت بارهای سنگین و شرایط محیطی خشن قرار بگیرند، بازرسی جوش به منظور بررسی عملکرد و شناسایی عیوب و نواقص آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. بازرسی منظم جوش‌ها تضمین می‌کند که اتصالات از استحکام و قابلیت اطمینان کافی برای عملکرد صحیح در طول عمر مفید خود برخوردار باشند.
معرفی اصول بازرسی جوش
اصول بازرسی جوش شامل مجموعه‌ای از روش‌ها و تکنیک‌ها برای ارزیابی کیفیت اتصالات جوشکاری شده است. این فرآیند به طور کلی به دو دسته بازرسی مخرب و غیرمخرب تقسیم می‌شود.
بازرسی مخرب
بازرسی مخرب شامل آزمایش‌هایی است که در آنها نمونه‌ای از جوش جدا شده و تحت آزمایش‌های مختلف مکانیکی و متالوگرافی قرار می‌گیرد. این روش‌ها اطلاعات دقیقی از خواص جوش ارائه می‌دهند، اما به دلیل نیاز به جداسازی نمونه، فقط می‌توانند در مراحل محدودی از فرآیند تولید یا روی سازه‌های از قبل ساخته شده، انجام شوند.
معرفی اصول بازرسی جوش غیر مخرب
در بازرسی غیر مخرب بدون نیاز به آسیب رساندن به جوش، امکان بررسی کیفیت آن را فراهم می شود. این روش‌ها در مراحل مختلف ساخت و همچنین برای بازرسی دوره‌ای سازه‌های جوشکاری شده مورد استفاده قرار می‌گیرند. متداول‌ترین روش‌های غیرمخرب عبارتند از:
بازرسی چشمی : نظارتی دقیق با چشم غیرمسلح
اصول بازرسی جوش بر پایه مشاهده دقیق استوار است. در بازرسی چشمی از چشم غیرمسلح یا ابزارهای کمکی مانند ذره‌بین و چراغ قوه برای بررسی ظاهری جوش و شناسایی عیوب احتمالی مانند ترک‌خوردگی، تخلخل، ناپیوستگی و تغییر شکل استفاده می‌شود. این روش ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین روش بازرسی غیرمخرب است که در مراحل اولیه و پایانی جوشکاری برای بررسی کلی کیفیت جوش به کار گرفته می‌شود.
آزمایش مایعات نافذ: نفوذ به عمق عیوب ریز
در آزمایش مایعات نافذ از خاصیت نفوذپذیری مایعات رنگی برای آشکارسازی عیوب ریز و مویی در سطح جوش استفاده می‌شود. در این روش، مایع رنگی با ویسکوزیته مناسب بر روی سطح جوش اعمال شده و پس از زمان مشخصی، مایع اضافی پاک می‌شود. مایع رنگی در شکاف‌ها و ترک‌های ریز نفوذ کرده و پس از خشک شدن، به دلیل اختلاف ضریب شکست با سطح جوش، با چشم غیرمسلح قابل مشاهده خواهد بود. این روش برای بازرسی غیرمخرب جوش‌های ظریف و سطوح صاف بسیار مناسب است.
آزمایش ذرات مغناطیسی: مغناطیس، رازگوی ترک‌های پنهان
آزمایش ذرات مغناطیسی از خاصیت مغناطیسی فلز برای شناسایی ترک‌های سطحی و زیرسطحی در جوش‌های فولادی و سایر فلزات مغناطیسی استفاده می‌کند. در این روش، ذرات مغناطیسی ریز بر روی سطح جوش پاشیده شده و در محل وجود ترک‌ها به دلیل نشت میدان مغناطیسی، تجمع پیدا می‌کنند. سپس با استفاده از یوک یا الکترومغناطیس، میدان مغناطیسی در سطح جوش ایجاد می‌شود. تجمع ذرات مغناطیسی در محل ترک‌ها، به صورت خطوط یا خوشه‌های قابل مشاهده، نشان‌دهنده وجود عیب در آن ناحیه خواهد بود. این روش بازرسی غیرمخرب برای بررسی جوش‌های نفوذی و گوشه‌ای که دسترسی به آنها دشوار است، بسیار مؤثر است.
آزمایش التراسونیک: امواج صوتی، کاوشگران اعماق جوش
آزمایش التراسونیک از امواج صوتی با فرکانس بالا (فراصوت) برای بررسی سلامت داخلی جوش استفاده می‌کند. در این روش، امواج التراسونیک از طریق مبدلی به داخل جوش فرستاده شده و پس از انعکاس از عیوب موجود، توسط مبدل دیگری دریافت می‌شوند. با تجزیه و تحلیل سیگنال‌های دریافتی، می‌توان به وجود، موقعیت و ابعاد عیوب پی برد. این روش بازرسی غیرمخرب از دقت بالایی برخوردار بوده و برای بررسی ترک‌ها، ناپیوستگی‌ها و تخلخل‌های داخلی جوش به کار گرفته می‌شود.
معرفی اصول بازرسی جوش در آزمایش رادیوگرافی: تصویری واضح از قلب جوش
آزمایش رادیوگرافی از پرتوهای ایکس یا گاما برای ایجاد تصویری از ساختار داخلی جوش استفاده می‌کند. در این روش، منبع پرتو زا در یک سمت جوش قرار گرفته و فیلم یا آشکارساز حساس به پرتو در سمت دیگر آن قرار می‌گیرد. پرتوها از جوش عبور کرده و پس از عبور از آن، به تناسب تراکم و ضخامت ماده جوش، جذب یا عبور می‌کنند. نواحی با تراکم کمتر، مانند ترک‌ها و حفره‌ها، پرتو بیشتری را از خود عبور می‌دهند و در تصویر رادیوگرافی به صورت سایه‌های تیره تر ظاهر می‌شوند. این روش بازرسی غیرمخرب از دقت بالایی برخوردار بوده و برای بررسی عیوب داخلی جوش از جمله ترک‌ها، ناپیوستگی‌ها، تخلخل‌ها و حفره‌ها به کار گرفته می‌شود.
انتخاب روش بازرسی مناسب
انتخاب روش مناسب برای بازرسی غیرمخرب جوش به عوامل مختلفی از جمله نوع اتصال جوش، ضخامت قطعه، جنس ماده جوش، و نوع عیوب مورد انتظار بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است از ترکیبی از چند روش برای بازرسی کامل جوش استفاده شود.
مزایای بازرسی غیرمخرب
بازرسی‌های غیرمخرب مزایای متعددی از جمله موارد زیر را دارا هستند:
- عدم نیاز به تخریب قطعه: این روش‌ها بدون نیاز به بریدن یا سوراخ کردن قطعه جوشکاری شده انجام می‌شوند و به همین دلیل به ماده جوش آسیبی نمی‌رسانند.
- سرعت بالا: بازرسی‌های غیرمخرب معمولاً به سرعت انجام می‌شوند و می‌توان از آنها در خطوط تولید و برای بازرسی دوره‌ای سازه‌ها استفاده کرد.
- امکان تکرارپذیری: نتایج بازرسی‌های غیرمخرب قابل تکرار و مقایسه با یکدیگر هستند.
- قابلیت دسترسی به عیوب پنهان: این روش‌ها امکان دسترسی به عیوب داخلی جوش و عیوبی که در زیر پوشش یا رنگ پنهان شده‌اند را فراهم می‌کنند.
نتیجه گیری
اصول بازرسی جوش نقشی حیاتی در تضمین کیفیت و ایمنی سازه‌های جوشکاری شده ایفا می‌کند. بازرسی‌های غیرمخرب به عنوان یکی از ارکان اصلی بازرسی جوش، امکان بررسی دقیق و بدون آسیب رساندن به جوش را فراهم می‌کنند و به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار هستند. انتخاب روش مناسب برای بازرسی غیرمخرب به عوامل مختلفی بستگی دارد و باید با توجه به نوع اتصال جوش، ضخامت قطعه، جنس ماده جوش، و نوع عیوب مورد انتظار انجام شود.
